جامعه‌شناسی تاریخی و سیاست خارجی ایران: یک چارچوب نظری

سیاست خارجی ایران یکی از حوزه‌هایی است که توجه تحلیل گران متعددی را به خود جلب کرده و ادبیات گسترده‌ای به‌خصوص دریکی دو دهه اخیر در این زمینه تولید شده است. مقاله پیش رو با تقسیم ادبیات مذکور به سه دسته تاریخی، کاربست نظریه و نظریه‌پردازی به بررسی آثار موجود پرداخته و به این نتیجه می‌رسد که به‌رغم اهمیت تحلیل سیاست خارجی ایران تلاش‌های صورت گرفته در این زمینه از حیث کاربست نظریه‌ها و نظریه‌پردازی توسعه‌نیافته است. در راستای بهبود وضعیت موجود، مقاله معتقد است نظریه جامعه‌شناسی تاریخی روابط بین‌الملل با داشتن شاخص‌هایی ازجمله تأکید بر نقش تاریخ در کنار نظریه، تنوع موضوعی و روشی، عدم جدایی نیروهای داخلی و خارجی، روش مقایسه‌ای و ترسیم دولت به‌عنوان نهاد برآمده از دل نیروهای اجتماعی، ظرفیت و چارچوب مناسبی برای توصیف، تحلیل، تبیین و نظریه‌پردازی سیاست خارجی ایران فراهم می‌سازد. بنابراین، بابیان قابلیت، تناسب و سودمندی نظریه جامعه‌شناسی تاریخی روابط بین‌الملل در تحلیل سیاست خارجی ایران، نهایتاً سعی شده است چارچوب نظری برای تحلیل و تبیین سیاست خارجی این کشور ارائه شود که ضمن توجه به مؤلفه‌های داخلی و خارجی در شکل‌دهی به سیاست خارجی قابلیت تغییر و تحولات آن در طول زمان نیز داشته باشد.